Złotnictwo

Złotnictwo – rzemiosło artystyczne zajmujące się wytwarzaniem wyrobów ze złota, platyny, srebra, stopów, metali szlachetnych, kamieni szlachetnych oraz innych drogocennych materiałów. Termin jubilerstwo, dotyczący głównie czasów nowszych, obejmuje przede wszystkim wyrób klejnotów i ozdób ze złota, srebra i kamieni szlachetnych. W starożytności złotnictwo obejmowało głównie wytwarzanie luksusowych przedmiotów codziennego użytku (świeczniki, srebrne zastawy, szkatułki, wazony, figurki), różnego typu ozdób (diademy, naszyjniki, brosze, klamry, naramienniki, pierścienie), oraz przedmiotów służących kultowi religijnemu (złote lub srebrne relikwiarze, monstrancje, kielichy, puszki, pateny). Od XIII wieku w Europie Zachodniej, a od XIV wieku w Polsce działalność warsztatów złotniczych została ujęta w struktury cechowe, które w późniejszym czasie wprowadziły obowiązek oznaczania wyrobów znakiem złotniczym (puncą).
Techniki stosowane do zdobienia i wykańczania wyrobów metalowych:

• złocenie (galwanizacja) – pokrywanie metalu, zazwyczaj srebra, miedzi lub brązu cienką warstewką złota;
  
• puncowanie – opracowanie powierzchni przedmiotów puncami w celu uzyskania wyrazistości dekoracji;
  
• repusowanie (trybowanie) – wykuwanie na zimno puncami lub młotkami odpowiedniej formy na przedmiocie;
  
• grawerowanie – wykonywanie na powierzchni przedmiotów zarysów liter, cyfr, stempli, oraz innych form;
  
• cyzelowanie – ostateczne wykończenie powierzchni przedmiotu poprzez usunięcie naddatków metalu, wygładzenie niezdobionych miejsc oraz dopracowanie ostatecznego kształtu przedmiotu przez użycie różnego typu dłut i pilników;
  
• filigran – wykonanie fragmentu lub całego przedmiotu z cienkich złotych lub srebrnych drucików;
  
• granulacja – wykonywanie ornamentów z bardzo drobnych złotych lub srebrnych kuleczek (tzw. granulek), nalutowywanych na powierzchnię przedmiotów, częste uzupełnienie filigranu;
  

W Polsce istnieje obligatoryjne prawo probiercze, zgodnie z którym wyroby jubilerskie muszą być ocechowane w państwowym urzędzie probierczym.

• Platyna – w stanie czystym metal szarobiały, miękki, ciągliwy i kowalny, topi się w temperaturze 1775 stopni Celsjusza. Jej ciężar właściwy wynosi 21,5. Do wyrobu biżuterii używa się stopów próby 0,950 . Doskonale nadaje się do oprawy diamentów.
  
• Złoto – metal koloru żółtego, ciągliwy i miękki, o silnym połysku, używany najczęściej do wyrobu biżuterii w stopach ze srebrem i miedzią. Złoto jest dużo łatwiejsze w obróbce, ma też niższą temperaturę topnienia. Dla wyrobów złotych przyjęto próby: 0,960 0,750 0,585 0,500 0,375 i 0,333.
  
• Stosunkowo tanim metalem jest srebro i jako takie chętnie używane do oprawy bursztynu.
  

W Polsce istnieje ponad cztery tysiące podmiotów gospodarczych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem wyrobami z metali i kamieni szlachetnych. Największa ich ilość znajduje się na terenie Trójmiasta. Tam też organizowane są co roku Międzynarodowe Targi Bursztynu Ambermart oraz Międzynarodowe Targi Bursztynu, Biżuterii i Kamieni Jubilerskich Amberif.

Czerwone złoto

Czerwone złoto - stop złota ze srebrem i dodatkiem miedzi.
Barwa wyrobu zależy od proporcji srebra i miedzi w stopie: im więcej srebra i mniej miedzi tym bardziej delikatny odcień (tak zwane różowe złoto). Stosując znacznie więcej miedzi, a mniej srebra uzyskuje się złoto o bardzo intensywnym kolorze czerwonym. Z tych samych trzech składników, w zależności od stosunku srebra do miedzi, można uzyskać delikatne żółte złoto lub bardzo intensywnie żółte.

Niebieskie złoto

Niebieskie złoto – stop złota z żelazem i niklem. Stworzone zostało z końcem lat 80. XX wieku (patent) przez genewskiego jubilera Ludwika Mullera.
Stosowane w jubilerstwie ze względu na swój niespotykany niebieski kolor, jest najrzadszym stosowanym stopem złota. W stopie tym złoto stanowi 74,5-94,5%, żelazo 5-25% i (w minimalnej ilości, 0,5-0,6%) nikiel. Kolor niebieski, a później poszczególne barwy stopu, uzyskuje w procesie utlenienia domieszkowanego złota przez podgrzewanie stopu w temperaturze 450-600 °C przez okres 10-12 minut. Podobny proces zmiany koloru na niebieski można zaobserwować podczas podgrzewania zwykłych przedmiotów ze stali, np. stalowych śrub (w tym wypadku jest on jednak tylko chwilowy).
Przeważnie do uzyskania najbardziej pożądanego koloru stosuje się niebieskie złoto 21-karatowe.

Białe złoto

Białe złoto – stop złota z niklem, cynkiem (25%), czasem srebrem i palladem imitujące barwą platynę.
Termin "białe złoto" nie jest tylko nazwą handlową. W rzeczywistości również ma biały kolor. Większość obrączek z białego złota w sklepie ma wygląd srebra. Spowodowane jest to tym, iż są poddawane rodowaniu, tzn. pokrywa się je warstwą rodu. Z czasem rod się ściera i obrączka ma wtedy również kolor srebrny, ale nie ma już takiego blasku jak z warstwą rodu. Istnieje jednak białe złoto nierodowane i jednocześnie posiadające właściwy kolor i połysk – jest to stop złota z niklem (po 50%). Właściwości fizyczne białego złota różnią się, ponieważ zawiera ono inne domieszki i może wykazywać np. większą twardość. Właściwości chemiczne są praktycznie takie same jak złota innych kolorów.

Topaz

Topaz – minerał z gromady krzemianów. Minerał rozpowszechniony w wielu rejonach świata.
Nazwa pochodzi od (gr.) Τοπάζιος (topázios) = poszukiwać; także z sanskr. Topas = ogień i nawiązuje do pomarańczowo-złotej barwy i blasku szlachetnych odmian tego minerału.

Właściwości

Tworzy kryształy słupkowe, niemal izometryczne, także beczułkowate (znanych jest ok. 150 różnych jego postaci). Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych słupkowych i pręcikowych. Jest kruchy i przezroczysty, charakteryzuje się ogromnym bogactwem barw. To bardzo twardy, ciężki i rzadko spotykany minerał.
W zależności od zabarwienia, wykształcenia i pochodzenia bywa określany różnymi nazwami regionalnymi, zwyczajowymi, handlowymi i gemmologicznymi: t. sherry, hiacynt, t. imperial, t. szlachetny, t. syberyjski, t. safiras, t. royal, t. Peredell, t. taurydzki, szafir brazylijski, szafir wodny, rubin brazylijski, diament niewolników, pyknit.
Często zawiera domieszki żelaza, chromu, wanadu, tytanu. Okazy niebieskie i żółtopomarańczowe wykazują niekiedy efekt kociego oka.

Aukcja kolekcji biżuterii Magnificent Jewels and Jadeite

Aukcja przyniosła ona organizatorom niezwykle satysfakcjonujący wynik w postaci sporego zastrzyku gotówki, bo aż 64 mln dolarów.Ponad 79% drogocennych przedmiotów, które trafiło pod młotek znalazło nowych nabywców.

Dom aukcyjny Sotheby’s poinformował, że aukcja biżuterii Magnificent Jewels and Jadeite Spring Sale przyniosła do tej pory najlepszy wynik pod względem sprzedaży biżuterii uzyskany przez dom aukcyjny w Azji. Organizatorzy dostrzegli podczas aukcji szczególne zainteresowanie inwestorów z Azji, którzy wypatrywali głównie najwyższej jakości okrągłe białe oraz różowe diamenty, jak i biżuterię mającą w swoim składzie rubin birmański, szmaragd kolumbijski oraz nefryt.

Najwyższą cenę podczas pełnej emocji aukcji osiągnął 8-karatowy, diamentowy pierścionek o żywym, niebieskim odcieniu, który sprzedano za 1,588,079 za karat, co w sumie dało 12,7 mln dolarów.

Pozostałymi przedmiotami, które wzbudziły szczególne zainteresowanie wśród kolekcjonerów-inwestorów były, m.in. 11-karatowy diament o szlifie brylantowym sprzedany za 3,96 mln dolarów, 3,28-karatowy, nieskazitelny diament w kształcie gruszki o żywo-różowej barwie oraz pierścionek diamentowy wyceniony na 3,2 mln dolarów. Kolia, w której skład wchodziły diamenty, rubin birmański oraz 23 naturalnie uformowane rubiny trafiła w ręce nowego użytkownika gotowego zapłacić za nią 3,1 mln dolarów. Należy zaznaczyć, że pozostałe pozycje biżuteryjne zostały przyjęte równie gorąco, a ich ceny nie odbiegały daleko od tych wymienionych powyżej.

Trubka Udacznaja

Trubka Udacznaja (komin kimberlitowy „Szczęśliwa”, ( „Трубка Удачная”) – wielkie złoże i kopalnia diamentów w Jakucji położone 20 kilometrów za kregiem polarnymw okolicach miejscowości Udaczyj. Zostało odkryte 15.06.1955 r. roku.

Jest to jedno z największych złóż diamentów na świecie. Składa się z dwóch warstw diamentonośnych – wschodniej i zachodniej. Kopalnia Trubka Udacznaja, otwarta w 1982 jest jedną z największych odkrywek na świecie – wyrobisko długie na 1600 m, szerokie na 1200 m i głębokie na ponad 600 m. Ze względu na prądy powietrzne, które wywołuje, zabronione jest latanie nad nią heliktoperami (miało już miejsce kilka wypadków). Większą część złoża już wydobyto, rozważa się eksploatację pozostałej jego części metodami podziemnymi.

Szmaragdowa Góra w Egipcie

By dostać się do tej kopalni szmaragdów trzeba przedrzeć się przez labirynt wąwozów i większych dolin znanych tylko miejscowym Beduinom. Początkowo droga asfaltowa zmienia się w coraz bardziej dziurawą, aż w końcu zanika zupełnie.
Tak dociera się do jedynej w starożytnym świecie Rzymskiej kopalni szmaragdów. Nazywa się ona Sikait.
Każde zbocze pokrywają stare hałdy otaczające głęboki na kilkadziesiąt metrów szyb wydobywczy szeroki na metr.W tamtych czasach pracowało w tej kopalni szmaragdów tysiące osób.Pochodziły one z obszarów Nubii i Sudanu. Kierowały nimi osoby z Egiptu.
Wszystkie z szmaragdy antycznego świata pochodziły właśnie z tego miejsca lub z Indii. Jednak analizy biżuterii rzymskiej wskazują że zdecydowana większość szmaragdów wydobyta była właśnie z tego miejsca.

• 40 p.n.e - Najwcześniejsze źródła mówiące o tej kopalni to zapiski Strabona
• 421 r. n.e. - prośba Olympiodora z o pozwolenie na odwiedzenie kopalni, będącej już wówczas pod protektoratem króla beduińskiego plemienia Blemiów.
• 1816 r. - Muhammed Ali Pasza – wicekról Egiptu wysyła na Pustynię Wschodnią ekspedycję, której celem jest zlokalizowanie dawnych kopalni.
• w 2011 r. - Polacy prowadzą badania archeologiczne. Tworzą dokładne mapy kopalni, konstrukcji kamiennych, szybów i ich umiejscowienia na tle planu wysokościowego.Więcej o kopalni można przeczytać na stronie: http://patrimonium.pl/2011/03/sikait-szmaragdowa-gora-egipt-badania-archeologiczne-w-2011-r/

Francuski mineralog Frédéric Cailliaud oprócz kopani siarki znalazł też te kopalnie szmaragdów.

Szmaragdy z tej kopalni mają niską jakość w porównaniu kamieni z Kolumbii, więc wydobycie ich jest nieopłacalne w dzisiejszych czasach.

Merlin - kopalnia diamentów w Austalii

Merlin to jedna z zaledwie trzech kopalni diamentów w Australii. Kopalnia znajduje się w Terytorium Północnym Australii, około 80 km na południe od Borroloola. Kopalnia działała przez okres około czterech lat od 2000 do połowy 2003 r., w czasie których wydobyto około 500.000 karatów wysokiej jakości diamentów. Kopalnia Merlin miała niezwykle wysoki odsetek klejnotów najwyższej jakości: 65% produkcji diamentów najwyższej jakości, a tylko 35% kamieni przemysłowej jakości. Dla porównania na całym świecie średnio tylko 20% diamentów jest takiej jakości.Wysoki wskaźnik jakości diamentów jest odpowiedzialny za stosunkowo wysoką wartość 108 dolarów USD za karat. Rudy w Merlinie mają wydajność około 0,2 karatów na tonę.



Największy diament to Jungiila Bunajina, znaleziony w kopalni Merlin ma 104.73 karatów. To największy diament jaki kiedykolwiek znaleziono w Australii i został wyceniono na ponad 525.000 dolarów USD.

Jungiila Bunajina - austalijski diament

Kopalnia i prawa do wydobycia zostały sprzedane przez Rio Tinto Group. Właścicielem od tego czasu stała Spółka North Australian Diamonds, która eksploatowała kopalnię na krótki okres w 2006 roku.

Kopalnia diamentów Golconda

Golkonda lub Golla Konda (pasterskie wzgórze) to zrujnowane miasto w południowo-środkowych Indiach i stolica starożytnego królestwa Golkonda. Golkonda został wybudowany przez dynastię Kakatiya. Jednak najważniejszym budowniczym Golkondy był Ibrahim Quli Qutub Shah Wali, czwarty król Qutub z dynastii Qutub Shahi. • W Forcie Golconda użyta przechowywano kiedyś słynny diament Koh-inoor. Golkonda była znaną kopalnią . W tym czasie tylko Indie miały kopalnie diamentów na świecie. W kopalniach Golkondy wydobyto wiele diamentów. Właściwie lecz w mieście był też rynek handlu diamentami, a sprzedawane kamienie były wydobyte z kilku kopalń. Jednak Europejczycy wierzyli, że diamenty znaleziono tylko w legendarnych kopalni Golconda. Wspaniałe diamenty pochodzą z kopalni w regionie otaczających Golkonda, w tym sławny diament Darya-e Nur, co oznacza morze światła, ma on 185 karatów (37 g), to największy i najlepszy z diamentów w koronie Iranu. W okresie renesansu, nazwa "Golkonda" uzyskała legendarną aurę i stała się synonimem ogromnej bogactwa. Kopalnie przyniósł bogactwo rządzącej Indiami rodzinie królewskiej. Wiele słynnych diamentów zostało wydobyte z kopalń Golkonda: Darya-e Nur Nur-Ul-Ain Koh-i-noor Hope Regent Wittelsbach

Kopalnia diamentów Jwaneng

Jwaneng oznacza "miejsce małych kamieni"
Kopalnia diamentów Jwaneng to jedna z najbogatszych kopalni diamentów na świecie, rozpoczęła działalność w 1982 roku. Znajduje się w południowo-środkowej Botswanie około 120 kilometrów na zachód od miasta Gaborone, w dolinie rzeki Naledi.
Kopalnia diamentów jest własnością firmy Debswana wynikłą z partnerstwa pomiędzy firmą De Beers i rządu Botswany.

Jwaneng to kopalnia odkrywkowa.Produkuje 9,3 mln ton rocznie rudy i dodatkowe 37 mln ton rocznie skały płonnej.Znajduje się na trzech kimberlitowych kominach, które zbiegają się w pobliżu powierzchni. W 2003 roku kopalnia produkowała 14,3 mln karatów diamentów. Zwrot z rudy w kopalni wynosi około 1,25 karatów na tonę (250 mg / t).
Wysokie tempo wydobycia diamentów, w połączeniu z wysokiej jakości diamentami sprawiają, że kopalnia diamentów Jwaneng należy do najbogatszych kopalni diamentów na świecie pod względem wartości odzyskanych diamentów.

Jwaneng zatrudnia ponad 2.100 osób. Kopalnia jest także właścicielem i operatorem lokalnym szpitala i lotniska Jwaneng. Kopalnia utrzymuje certyfikat ISO 14001 jako pierwsza kopalnia w Botswanie.
Jwaneng słynie z wysokiego poziomu bezpieczeństwa, wygrywając kilka krajowych i międzynarodowych nagród bezpieczeństwa.



Widok kopalni diamentów z satelity.


Budynki kopalni.


Wydobycie diamentów

W Australii wykopano największy różowy diament

Diament ma 12,76 karata i firma Rio Tinto postanowiła nazwać go The Argyle Pink Jubilee, na cześć kopalni Argyle w zachodniej Australii. Z tej właśnie kopalni pochodzi ponad 90 proc. światowego wydobycia bardzo rzadkich różowych diamentów. A wykopany teraz kamień jest największy w historii Australii.

- Kamienia takiej wielkości do tej pory nie udało się wykopać. Trzeba było 26 lat pracy kopalni Argyle i być może nigdy się to nie powtórzy - powiedziała Josephine Johnson odpowiadająca za różowe diamenty w tej australijskiej kopalni.


Swoją jasną barwą i wielkością kamień przypomina różowy diament The Williamson Pink, który w prezencie ślubnym dostała brytyjska królowa Elżbieta.

Duże różowe diamenty są tak rzadkie, że zwykle ofiarowane koronowanym głowom trafiają do muzeów albo są sprzedawane na specjalnych aukcjach. Słynny brytyjski dom aukcyjny Christie's działający od 244 lat sprzedał w tym czasie jedynie 18 różowych diamentów, które miały ponad 10 karatów.

Mongolskie złoto

Złoża złota w Mongolii są imponujące. Szacuje się, że w około 400 złożach spoczywa złoto.
Wydobywaniem złota w Mongolii zajmuje się oficjalnie ponad 100 firm. Wydobywają one łącznie kilkanaście ton czystego złota.
Poszukiwaniem złota trudni się też nawet do 30 tysięcy indywidualnych zbieraczy. Jednak trudno jest oszacować ile wydobywają.
Jednym z wielu miejsc gdzie poszukuje się złóż złota i prowadzi prace badawcze jest Gutain Davaa. Złoto jest w żyłach kwarcowych w intruzjach granitowych i osadowych.
Aktualnie wykonano 36 otworów (do 01 grudnia 2010) na długości 290 metrów do głębokości 135 metrów.

Poniższe zdjęcia przedstawiają właśnie jedną z małych kopalni. Dzienne wydobycie to ok. 200 gramów złota.













Fot: Zbigniew Kulak

Licencja: CC BY-NC-SA 2.0

Kopalnia diamentów Ekati

Kopalnia diamentów Ekati w północnej Kanadzie. Wydobywane są tam diamenty metodą odkrywkową. Oficjalnie otwarta została 14 października 1998 roku, jej wydajność to około jednego karata diamentów z tony surowca. Do wywożenia materiału z terenów odkrywkowych używanych jest 13 specjalnych ciężarówek wyprodukowanych przez firmę Caterpillar, ciężarówka nazywana jest "The Cat". Do załadunku ciężarówek służą dwie 700 tonowe koparki Demag. Niedawno rozpoczęto wydobycie za pomocą nowej technologii. Dalsze wydobywanie tradycyjną metodą powoli przestaje być opłacalne. Nowa metoda polega na wykopaniu tunelu z powierzchni na sam spód kimberlitowego komina, w którym znajdują się diamenty. Komin ten jest w kształcie leja, górna część tego leja (nazywana Lisią Jamą) zawierająca kimberlit, została w większości wykopana tradycyjnymi metodami - za pomocą sprzętu ciężkiego. W tunelu tym poprowadzony został taśmociąg transportujący kimberlit do hangarów, w których diamenty oddzielane są od skał.

Ciekawostką jest sposób zaopatrywania kopalni znajdującej się w klimacie subpolarnym. Możliwe jest to jedynie przez kilka zimowych tygodni w roku. Spowodowane jest to tym, że jedyną trasą jest droga przez bagna i jeziora, które podczas reszty roku są nieprzejezdne. Lód i śnieg przykrywający je w zimie umożliwia przejazd.

Kopalnia diamentów w Mirny

Położone w azjatyckiej części Rosji miasto Mirny na Wyżynie Środkowosyberyjskiej, kryje w sobie zagadkowo wyglądający obiekt. To największa na świecie kopalnia odkrywkowa diamentów.
Dziura ma 1200 metrów średnicy i 525 metrów głębokości. Żeby dostać się samochodem z powierzchni ziemi do najgłębszego jej punktu potrzeba aż dwóch godzin. Kopalnia była jedną z największych chlub Związku Radzieckiego i bardzo dochodową inwestycją, która rocznie przynosiła około 600 milionów dolarów.
Złoże odkryli w 1955 roku sowieccy geolodzy Yuri Khabardin, Ekaterina Elagina i Viktor Avdeenko.



Po upadku ZSRR na początku lat 90-tych została przejęta przez prywatną spółkę Sacha Diament. Kruszec był wywożony ogromnymi ciężarówkami BiełAZ o ładowności aż 220 ton. Kopalnia zajmuje tak ogromną powierzchnię, że mimo ich wielkości ciężko je dostrzec na zdjęciu.


Największy diament odnaleziono 23 grudnia 1980 roku, miał on aż 342,5 karata i ważył 68 gram.

W czerwcu 2001 roku została zamknięta po 44 latach swojej działalności. Obecnie diamenty nie są już wydobywane drogą odkrywkową. W okolicy dziury kopane są podziemne tunele sięgające 1220 metrów. W celu stabilizacji opuszczonej głównej studni, jej dno zostało pokryte warstwą gruzu grubości 45 metrów i zalane wodą.

Największy sekret ZSRR

Wydobywane diamenty w Mirny stanowiły dla Związku Radzieckiego tak dochodową inwestycję, że dostęp do miasta dla prywatnych osób był niemożliwy. Władze okryły tajemnicą zarówno system wydobywania kruszcu, jak i jego potencjalną ilość. Szacuje się, że pozostałe w ziemi złoża starczą jeszcze na ponad 20 lat, przy zachowaniu obecnej intensywności eksploracji. Zagraniczni geolodzy mogli jedynie pomarzyć o odwiedzeniu tego miejsca. Również robotnicy pracujący bezpośrednio w kopalni byli intensywnie „prześwietlani” przez odpowiedni aparat władzy.

Dostęp do kopalni jest wciąż bardzo utrudniony. Bez specjalnego zezwolenia jest niemożliwe nawet wejście na teren miasta. Krąży pogłoska, że osoby, które zbyt intensywnie interesowały się tym miejscem, dostały zakaz wstępu na teren Rosji.

Zagadkowe katastrofy lotnicze

Można rzec, że kopalnia sama broni się przed oczami ciekawskich. Po kilku katastrofach lotniczych dostęp do niej drogą powietrzną jest zakazany. Kopalnia jest tak głęboka, że tworzy własne prądy powietrzne, które dosłownie zassały kilka helikopterów.